Nevladine (neprofitne) organizacije obuhvataju: udruženja, saveze, fondacije.
To su institucije koje nisu osnovane radi pružanja usluga ili prodaje proizvoda već radi zadovoljenja općekorisnih ciljeva.
U daljem tekstu mi ćemo se koristiti nazivom neprofitni subjekti.
Šta kada neprofitni subjekat pruži uslugu na tržištu ili proda proizvod
Pitate se šta kada neprofitni subjekat udružen radi unapređivanja i ostvarivanje nekog zajedničkog ili općeg interesa ili cilja, pruži uslugu na tržištu ili proda proizvod? Koje zakone je u takvim situacijama neophodno sagledati i ispuniti njihove odredbe?
U složenoj strukturi Bosne i Hercegovine, oblast neprofitnih subjekata je uređena na državnom i entitetskim nivoima kroz:
- Zakon o udruženjima i fondacijama Bosne i Hercegovine,
- Zakon o udruženjima i fondacijama Federacije Bosne i Hercegovine,
- Zakon o udruženjima i fondacijama Republike Srpske.
Udruženje je, u smislu Zakona o udruženjima i fondacijama, svaki oblik dobrovoljnog povezivanja više fizičkih ili pravnih lica radi unapređenja i ostvarivanja nekog zajedničkog ili općeg interesa ili cilja, u skladu s Ustavom i Zakonom, a čija osnovna svrha nije sticanje dobiti. Fondacija je pravno lice koje nema svoje članstvo, a cilj njenog osnivanja je upravljanje određenom imovinom u općem ili zajedničkom interesu.
Svjesni smo da u svakodnevnom poslovanju ništa nije crno ili bijelo, pa se tako često dešava da neprofitni subjekti pored prihoda od članarina, donacija, sponzorstva ostvare i prihode od pružanja nekih usluga kao što su npr. usluge izdavanja prostora u zakup, konsultanske/savjetodavne usluge, obrazovne usluge u vidu kursa itd.
U nastavku ćemo se osvrnuti na neke od zakona koji u takvim situcijama neprofitnim subjektima postaju važni i čije zakonske odredbe trebaju sagledati.
Porez na dobit
Zakon o porezu na dobit i Pravilnik o primjeni zakona o porezu na dobit (član 4. stav 1. Zakona i član 7. Pravilnika) su jasno među pravnim osobama koje ne podliježu porezu na dobit naveli udruženja, fondacije, saveze, zaklade, ustanove, ali pod uslovom da su ista registrovana isključivo za neprofitnu djelatnost, kao i da ostvaruju samo sljedeće prihode:
- prihodi iz obračuna ili javnih fondova države, Federacije, kantona i jedinica lokalne samouprave,
- prihodi po osnovu sponzorstva ili donacija u novcu ili naturi,
- prihodi od naknada,
- prihodi od članarina,
- prihodi od prodaje ili prijenosa dobara, osim dobara koja se koriste ili su se koristila za obavljanje tržišne djelatnosti.
Zakon o porezu na dobit u stavu 2. člana 4. navodi da ukoliko neprofitno lice obavlja neku tržišnu djelatnost te ostvaruju i druge prihode sa tržišta, izuzev prethodno nabrojanih prihoda, biva obveznikom poreza na dobit za dobit koju ostvari obavljanjem takve djelatnosti.
Stoga, ukoliko neprofitni subjekat ostvari prihod iz nekog drugog osnova koji nije naveden kao oslobađajući u Zakonu i Pravilniku o porezu na dobit, isti podliježe obavezi obračuna i plaćanja poreza na dobit.
Zakon o fiskalnim sistemima
Zakon o fiskalnim sistemima definiše obavezu evidentiranja prometa preko fiskalnih uređaja svakom licu koje je upisano u odgovarajući registar za promet dobara, odnosno za pružanje usluga klijentima. Izuzeća su navedena u članu 5. Zakona, među kojima nisu navedeni neprofitni subjekti. Međutim, u Odluci o određivanju drugih djelatnosti koje ne podliježu obavezi evidentiranja prometa putem fiskalnih uređaja su navedena i udruženja i fondacije koja nisu registrovana za obavljanje privredne djelatnosti.
Iako po svojoj definiciji neprofitni subjekti nisu registrovani za promet, odnosno za pružanje usluga, te su spomenutom Odlukom oslobođeni, oslobađanje vrijedi samo ukoliko se isključivo bave djelatnošću koja je oslobođena. U slučaju obavljanja tržišne djelatnosti (pružanje usluge ili vršenje prometa dobara), za taj promet će se smatrati obveznikom fiskalizacije i biti dužni da taj promet evidentiraju putem fiskalnog uređaja.
Zakon o porezu na dodatu vrijednost
Ukoliko se neprofitni subjekat bavi aktivnostima koje ne podliježu oporezivanjem PDV-a po automatizmu on i nije obveznik po Zakonu o porezu na dodatnu vrijednost. Ali i tu postoje određeni izuzeci u kojima neprofitni subjekat postaje PDV obveznik ili ima obavezu jednokratne uplate PDV-a na račun Uprave za indirektno oporezivanje.
Prema članu 24. tačka 8. Zakona o PDV kao i članu 28. stav 4. Pravilnika o primjeni Zakona o PDV, promet dobara i usluga koje su direktno povezane sa uslugama koje pružaju humanitarne, dobrotvorne i slične organizacije, udruženja i ostale neoprofitne organizacije svojim članovima za članarinu, a pod uslovom da takva oslobađanja ne dovode do poremećaja konkurencije na tržištu, oslobođen je plaćanja PDV-a.
Da budemo malo direktniji i jasniji, članarine i primljene donacije se ne smatraju naknadom za promet i nisu predmet oporezivanja jer su to najčešće dileme.
Kada nastupa obaveza da se neprofitni subjekat registruje kao PDV obveznik
Ukoliko neprofitni subjekat pored svoje registrovane djelatnosti pruža neku uslugu ili vrši isporuku dobara koje nisu oslobođene oporezivanja porezom na dodatnu vrijednost i na taj način pređe propisani prag od 50.000 KM na godišnjem nivou, tada je dužan da se registruje kao PDV obveznik.
U slučaju registracije i sticanja statusa PDV obveznika, neprofitni subjekti su dužni izdavati porezne fakture sa tačno određenim elementima na kojima će istaknuti iznos naknade i pripadajući porez, ili se pozvati na član Zakona po kojem se PDV ne obračunava za to isporučeno dobro ili uslugu.
Izuzetno je važno naglasiti da neprofitni subjekat registrovan za PDV ne može koristiti ukupan ulazni porez na sve nabavke, već se mora koristiti srazmjernim (procentualnim) odbitkom ulaznog poreza.
Procenat ulaznog poreza koji se može koristiti/odbiti dobije se tako što se u odnos stavi oporezivi izlazni promet sa ukupnim izlaznim prometom. Sam postupak utvrđivanja dijela ulaznog poreza koji se može odbiti može biti značajno komplikovan i istom treba pristupati oprezno sagledavši sve važne aspekte.
Postoje i situacije kada neprofitni subjekat koji nije PDV obveznik ima određene obaveze prema Zakon o porezu na dodatu vrijednost. To su situacije kada neprofitni subjekat koristi određenu uslugu od lica koje je registrovano u inostranstvu, a takva usluga po zakonu se smatra oporezivom u BiH. Prema članu 13. tačka 3. Zakona o PDV-u obavezu da obračuna i plati PDV ima i svaki primalac usluge u BiH (registrovan za PDV ili ne) koji primi određenu uslugu od pružaoca te usluge koji nema ni sjedište ni poreznog zastupnika u BiH, ukoliko se radi o usluzi koja se oporezuje u BiH prema principima mjesta oporezivanja iz člana 15. Zakona o PDV-u. Neprofitni subjekat koji nije registrovan za PDV će na zaprimljenu uslugu iz člana 15. Zakona o PDV-u obračunati PDV po stopi od 17%, te isti uplatiti na jedinstveni račun UIO.
Svaki od gore pomenutih Zakona i Pravilnika detaljnije uređuje obaveze koja proizilaze za neprofitne subjekte u slučaju profitnih aktivnosti, a mi smo se samo kratko osvrnuli na osnovne odredbe istih.
Ukoliko ste neprofitni subjekat i treba Vam pomoć u nekoj od gore navedenih aktivnosti i tumačenju zakonskih odredbi, zakažite besplatne konsultacije!
